TAGBILARAN CITY, Bohol, April 20 (PIA) -- Sa nagka-init nga panahon, ang bugnaw nga soft drinks lisud gyud nga yam-iran. Tubig hinuon ang kanunay imnon.

Matud sa nga batid, ang soda o mga softdrinks, ilimnon nga makahubog, kape ug tsaa angay nga likayan karong mga panahona nga naglagiting ang kainit sa tutok nga ting-init.

Ang pag-inom sa bugnaw nga softdrinks, mas mopapaspas pa hinuon sa metabolism sa lawas, hinungdan sa mas dali nga dehydration.

Matud sa state weather bureau nga Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (PAG-ASA), ang ka-init nga masinati sa lawas sa tawo (o apparent temperature) dili tukma nga sukdanan kay kini kasagaran nagbasi lamang sa kainiton sa hangin (air temperature).

Hinuon, mahimo kining mas tukma, kon apilan kini sa sukod sa  ka-ali-ngi-ing (relative humidity) aron makuha ang heat index, nga gipagawas na sa ahensya sa matag adlaw nila nga advisory.

Segun sa PAG-ASA, ang heat index nga gikan sa 16° (degrees Celsius) ngadto sa 26°, wala pay problema, apan kon moabut na sa 27° ngadto sa 32, mahimong may dili na kini maayong epekto ilabi na kon magdugay og pa-init ug pabantang sa  adlaw, labaw na gyud og may hagu nga buhat.

Sa ingon niining sitwasyon, delikado ang tawo nga pamikogan, nga kasagaran kuygan sa pagpaningot, kaluya ug pagpamikog sa mga kaunoran, mao nga magbantay kon anaa na sa 27°-32°.

Sa pag-abut sa heat index ngadto sa 33° ngadto sa 41°, kinahanglan na nga mas magbantay ang tawo, kay gawas sa pamikog, mahimo na nga ma-utas ang tawo dala sa kainit. Kon may hagu nga gibuhat sa bantang sa init, possible kaayo nga mawad-an sa panimuot tungod sa heat stroke.

Gawas nga grabe ang pagpaningot, mamugnaw, magkahanap ang pulso apan paspas ang pitik, magsuka o malipong, maluya ug maglabad ang ulo ang timailhan nga paingon na ang biktima sa pagka heatstroke.

Kon ang heat index moabut na sa 42° ngadto sa 52°pataas, kini na ang delikado nga panahon sa heat stroke

Kon makasinati o magtabang sa tawo nga biktima sa heat stroke, kinahanglan nga dalhon dayun ang biktima sa landing, pahigdaon ug isaka ang mga tiil, ug kon may panimuot, padimdimon og bugnaw nga tubig sa hinayhinay, hikasan ug trapohan sa binasa sa bugnawng tubig ang lawas dungan sa paghatag sa saktong sirkulasyon sa hangin  sa biktima.

Mahimo usab nga pabugnawon ang ilokan, pulsohan, lugaluga (ankles) ug  ang pus-on pinaagi sa ice-packs o ice bags, samtang nagpaabut nga madala sa tambalanan.

Aron dili mabiktima, tambag sa PAG-ASA, limitahan ang higayon nga magpabantang sa adlaw sa gawas, likayan una ang kape, tsaa, soda, softdrinks ug ilimnong makahubog kay mas mai-initan pa ang lawas, o mas uhawon pa ang naka-inum.

Kon mogawas, magpayong, magkalo ug magsuot sa panalipod sa bukton sama sa long sleeves nga luag aron dili igang.

Gawas pa, itunong ang mga bug-at ug hagu nga trabaho sa panahon nga bugnaw pa ang panahon: sa buntag sayo o sa padungong sa pagka hapon na aron dili mabiktima. (RAHC/PIA7 Bohol)