Samtang ang pandemya nakapatay sa daghanan nga mga ginagmay nga negosyo, kini maoy hinungdan nga milipang ang tinap-anan (smoked) nga bangus nga maoy nahimong bag-ong kinaham sa mga Bol-anon.

Sugid ni Loreliza Mula Saul, tag-iya ug tagdumala sa XO (extra ordinary) soft-boned smoked bangus, ang ilang ginagmay nga negosyo nagsugod sa pagpangita og kasaligan nga tinubdan sa kita niadtong pagsugod sa pagpanira sa Bohol tungod sa Coronavirus disease (COVID).

Natukod tungod sa ilang umagad nga Briton kinsa ampay ang mga pinaasohan nga isda, karne ug ubang mga pagkaon nga maasohan aron maluto, ang unang tumong mao gayud ang pagsilbi sa ampay sa Briton ug usab sa pagpangita og kapanginabuhi-an sa managsuon nga Loreliza ug Emilia Matthews, asawa sa Briton.

Gikan sa ilang unang planta sa Pinayagan sa Tubigon, mibalhin ang planta sa paasohan ngadto na sa Guiwanon, matud ni Saul, diha nga minglarga na og balik ang Briton ug ang iyang igsoon sa gawas.

“Ibaligya na unta nila ang mga gamit kay manguli na sila, apan kay ako may gibansay sa paghimo og pinaasohang pagkaon, akong gihangyo nga ipadayon ang Negosyo kay sayang,” sugid niya.

“Sa ilang paglarga, ako na ang gitugyanan sa Negosyo, mao nan ga kami na karon ang nagpadagan niini,” dugang niya samtang naghan-ay sa mga gipabukad nga bangus sa sarang nga gikan sa pressure cooker aron isulod na sa paasohan.

“Lisud kayo, natanggong sila sa COVID, mao nga naghunahuna mi og maayong Negosyo nga among kasaligan sa pagpanginabuhi taliwa sa pandemya,” saysay ni Saul, kinsa kauban sa duha niya ka mga sinaligan, mao nay nagpadagan sa ilang planta sa pagproseso sa bangus.

“Lisud gyud una ibaligya, wala maanad ang Bol-anon sa iyang lami kay kasagaran kini maoy ampay sa mga tagalog,” bungat pa ni Saul, kinsa nagsul-ob pas iyang apron kay nagluto sa lain nga batch sa bangus nga ilang paasohan sa dili madugay.

Nganung bangus?

Saysay ni Saul, ang bangus maoy medyo naay daghan nga supply, ug dili mag-naa-wala.

Ikaduha, “naghimo na kita og gipaasohan nga anduhaw ug galunggong, apan kasagaran, dili piho ang supply ug magpermig saka kanaog ang presyo.”

“Gawas pa, gahi ang bukog sa mga nahisgutang isda. Lisud pahumokon,” kay ang ilang produkto, mahimo na dayon nga kaunon.

Sukwahi sa ilang kompetensya, ang XO smoked bangus sa Tubigon, mahimo na nga kan-on dayun ug di na kinahanglan pang pritohon o lutoon.

Bangus nga gilaslas ang tiyan aron malimpyohag maayo, ang XO soft-bone smoked bangus, iagi sa mas komplikado nga proseso sa paghugas, pagpalun-oy sa asin, pagpahumok sa bukog ug pagsulod niini sa hugnohan aron magpaaso.

“Gikaloy-an pod ta, sa higayon nga nakatilaw ang mga tawo, medyo mingsaka ang demand,” matud niya.

"Sa hingsaka na ang mangita, niabut usab ang mga resellers kinsa mitabang sa iyang Negosyo," dugang niya.

“Wala pa gyud mi tabang gikan sa goberno kay bag-o pa lagi, apan sa dili madugay, mangayo man gyud mi og tabang, labi na sa pagpa-ugmad pa sa Negosyo,” sumbong niya.

“Niay akong mga trabahante, tinabangay lang gyud mi, para mogaya ang Negosyo,” sumpay ni Saul kinsang bana, padayon pang mingsakay og barko nanarbaho usab.

Gihulga man sa COVID-19, ang negosyante nga si Saul mingsakay sa higayon nga ang mga suppliers sa mga pinaasohang produkto, dili pa makapasulod sa ilang mga produkto dinhi, dala gihapon sa COVID.

Gawas pa, ang ilang kompetensya, smoked boneless bangus ug kinahanglan pang lutu-on aron makaon.

Pagkakaron, ang XO soft-boned smoked bangus nga pwede nang kan-on dayun, makita sa mga grocery ug malls sa Bohol og mapalit sa ilang pwesto sa  Guiwanon Tubigon, Bohol. (RAHC/PIA7 Bohol)